توضیحات مربوط به دفتر روزنامه - دفتر کل و تراز آزمایشی را در زیر مطالعه بفرمائید
دفاتر قانونی و تراز آزمایشی؛
یکی از کارهای مستمر و البته مهم هر حسابدار ثبت اطلاعات اسناد حسابداری در دفاتر قانونی است. طبق قانون تجارت،حسابدار باید کلیه رویدادهای مالی را پس از ثبت در اسناد حسابداری و تایید آنها توسط مقام مسئول، به دفاتر قانونی منتقل کند.
دفاتر حسابداری دو دسته هستند:
۱- دفاتر رسمی و قانونی که شامل دفتر روزنامه و دفتر کل است.
۲- دفاتر غیررسمی یا کمکی که مهمترین آنها دفتر معین است.
دفاتر رسمی عبارتند از دفتر روزنامه و دفتر کل.
دفتر روزنامه
دفتری است که کلیه عملیات و معاملات مالی موسسه به ترتیب تاریخ وقوع باید در آن ثبت شود. در حقیقت اطلاعات هر سند حسابداری باید به دفتر روزنامه منتقل شود.
دفتر روزنامه دارای ستون های زیر است:
شماره سند: شماره سند حسابداری مربوط به رویداد مالی در این ستون وارد می شود.
تاریخ: این تاریخ همان تاریخ صدور سند حسابداری است که توسط حسابدار به همان تاریخ در دفتر روزنامه ثبت میشود
شرح:سرفصلها و عناوین حسابهای بدهکار و بستانکار و نیز توضیح مختصری در خصوص رویداد مالی موردنظر با استفاده از آن چه که در سند حسابداری نوشته شده در ستون شرح بازنویسی خواهد شد.
ستون عطف: اقلامی که در در دفتر روزنامه ثبت می شود باید در دفتر دیگری به نام دفتر کل طبقه بندی شوند. این انتقال باید به ترتیبی انجام گیرد که اطمینان حاصل شود کلیه اقلام ثبت شده در دفاتر روزنامه به کل انتقال یافته اند. برای حصول چنین اطمینانی، شماره صفحه ای از دفتر کل که قلم مورد نظر در آن ثبت شده است در ستون عطف درج و ثبت میشود.
ستون بدهکار و ستون بستانکار: مبلغ بدهکار و بستانکار سند حسابداری در این ستونها درج می شود.
در نهایت جمع صفحات دفتر روزنامه در پایان هر صفحه باید درج و به ابتدای صفحه بعد منتقل شود.
دفتر کل
دفتر روزنامه با توجه به ماهیتش و شکل ثبت اطلاعات درآن، امکان تهیه صورت های مالی را فراهم نمی کند. مثلا نمی توان از روی آن، مانده یک حساب را در یک مقطع بدست آورد. به همین دلیل در حسابداری، دفتر دیگری به نام دفتر کل تهیه می شود.
تمامی اطلاعات دفتر روزنامه، باید در دفتر کل ثبت شود. در دفتر کل، برای هر حساب، یک صفحه جداگانه در نظر گرفته می شود و تمام اقلام بدهکار و بستانکار هر حساب در صفحه مربوط به خودش نوشته می شود. بنابراین دفتر کل، دفتری است که حساب های یک موسسه به تفکیک در آن نگهداری می شود.
کلیه معاملات ثبت شده در دفتر روزنامه باید در هرماه و یا نهایتا تا پانزدهم ماه بعدی به دفتر کل منتقل شود.
دفتر کل شامل ستون های شماره سند، تاریخ، شرح، عطف، بدهکار، بستانکار و مانده است.
شماره سند: عبارت است از شماره سند حسابداری مربوط به رویداد مالی.
تاریخ: تاریخ رویداد مالی است که در سند حسابداری درج شده است.
شرح:شرح مختصری از رویداد مالی مطابق با شرحی که در سند حسابداری آمده است
عطف: شماره صفحه دفتر روزنامه که مبلغ مربوطه از آن صفحه درج شده است.
بدهکار و بستانکار: مبلغ بدهکار یا بستانکار نیز از دفتر روزنامه وارد میشود.
مانده:در این ستون مانده حساب درج میشود. معمولا قبل از مانده ستونی وجود دارد که با نوشتن بد یا بس، مشخص میکنیم که مانده بدهکار است با بستانکار.
مانده گیری در دفتر کل
برای مانده گیری هر حساب کافی است که جمع اقلام بدهکار و بستانکار هر حساب را از یکدیگر کسر نمایید. به عبارت دیگر مانده حساب در دفتر کل در هر زمان عبارت است از مابه التفاوت جمع اقلام بدهکار و بستانکار ثبت شده در آن حساب تا آن مقطع.
اگر مانده بدهکار بیشتر باشد، ماهیت مانده بدهکار و در غیر اینصورت مانده بستانکار خواهد بود. معمولا در دفتر کل ستونی به نام تشخیص هم وجود دارد که ماهیت مانده حساب به صورت بد (بدهکار ) یا بس (بستانکار) در آن ثبت میشود.
تراز آزمایشی
در سيستم حسابداري دو طرفه ، هر معامله به مبلغ بدهكار و بستانكار مساوي در دفاتر ثبت مي شود . اگر حساب ها به صورت صحيح ثبت و مانده گيري شده باشند ، جمع مانده هاي بدهكار حساب هاي دفتر كل بايد با جمع مانده هاي بستانكار حساب ها مساوي باشد . يكي از وسايلي كه حسابداران براي آزمون صحت مدارك حسابداري مورد استفاده قرار مي دهند ، تراز آزمايشی است . تراز آزمايشي فهرستي است از مانده حساب هاي دفتر كل ، كه معمولا” در پايان هر ماه تهيه مي شود . تهيه تراز مزبور به به حسابداران امكان مي دهد كه از تساوي جمع مانده هاي بدهكار با جمع مانده هاي بستانكار اطمينان حاصل نمايند .
تراز آزمايشي ، جدولي است كه مانده حسابهاي دفتر كل در آن نوشته مي شود . حساب ها به ترتيبي كه در دفتر كل مرتب شده اند ، در تراز آزمايشي درج مي شوند .
تراز آزمايشي دو هدف كلي زير را تامين مي كند :
الف ) اثبات تساوي اقلام بدهكار و بستانكار دفتر كل
ب ) فراهم آوردن اطلاعات لازم براي تهيه گزارش هاي مالي پايان دوره